Bekir AYGÜL / Köşe Yazarı

Bekir AYGÜL(YÖRÜKOĞLU)

ANAYASA DEĞİŞİKLİK PAKETİYLE GETİRİLEN YENİLİKLER

Anayasa 166. Madde'de yapılan değişiklikle:

“2003'ten öncesinde etkinliği ve işlerliği olmayan, 2003 sonrasında ekonomik politikaların oluşturulması ve uygulanmasında çok önem kazandırılan “ Ekonomik ve Sosyal Konsey” anayasal güvenceye kavuşturulmuştur. ESNAFIN, SANATKÂRIN, TÜCCARIN, SANAYİCİNİN, ÇİFTÇİNİN ve KÖYLÜNÜN hükümetin sosyal ve ekonomik politikalarında söz sahibi olması sağlanacaktır.

Böylelikle ekonomik ve sosyal konularda hükümetin ilgili bakanlarının, gerektiğinde bizzat Sayın Başbakanın ilgili sivil toplum kuruluşları ve meslek odalarının temsilcileriyle bir araya gelmesi; keyfi ve isteğe bağlı, hükümetlerin değişimiyle keyfileşecek bir durum olmaktan çıkarılacaktır.”

Anayasa 10. Madde'de yapılan değişiklikle:

“ÇOCUKLAR, YAŞLILAR, ÖZÜRLÜLÜLER, HARP ve VAZİFE ŞEHİTLERİNİN DUL ve YETİMLERİ ile MALÛL VE GÂZİLER için avantajlar sağlayacak uygulamaların hayata geçirilmesi Anayasal teminat altına alınmıştır.”

Anayasa 20. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Kişisel verilerin korunması ile ilgili düzenleme yapılmıştır. Böylece VATANDAŞLARın izni ve bilgisi olmadan kendileri ile ilgili özel bilgiler başkalarına verilmeyecek ve VATANDAŞLAR birileri tarafından fişlenemeyeceklerdir. Vatandaşlar, çeşitli yerlerde kendileri ile ilgili bilgilerin kaydedilip kaydedilmediğini öğrenmek, bilginin muhtevasında eksik, fazla veya gerçeğe aykırılık bulunması halinde bunların düzeltilmesini, hukuka aykırı ise, silinmesini sağlamak hakkına sahip olacaklardır.”

Anayasa 23. Madde'de yapılan değişiklikle:

“VATANDAŞLARımızın yurt dışına çıkmalarının sınırlamaları daraltılmıştır. Yurt dışına çıkma yasağı soruşturma ve kovuşturma sürecinde hâkim kararına bağlanmıştır.”

Anayasa 41. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Geleceğimizin güvencesi olan ÇOCUKLARımızın haklarının korunması; istismar edilmemeleri, cinsellik ve şiddete karşı korunmaları konularında devletimizin gerekli tedbirleri alması Anayasal teminat altına alınmıştır.”

Anayasa 51. Madde'de yapılan değişiklikle:

“İŞÇİLERİMİZİN aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olmalarının önündeki sınırlama kaldırılmıştır. Uluslararası Çalışma Örgütü(ILO)'nün koyduğu prensiplere aykırı olan bu husus düzeltilmiştir.”

Anayasa 53. Madde'de yapılan değişiklikle:

“MEMURLAR ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme hakkı tanınmıştır. Bugüne kadar memurlarımızın toplu görüşme hakları vardı; toplu sözleşme hakları yoktu. Bu düzenlemeden EMEKLİLERİMİZ istifade edecekler ve toplu sözleşmede kazanılan haklardan faydalanacaklardır. Bunun sonucu olarak EMEKLİ MAAŞLARI da artacaktır.”

Anayasa 54. Madde'de yapılan değişiklikle:

“VATANDAŞ ile devletin birimleri arasındaki anlaşmazlık ve problemlerde devreye girecek yeni bir kurum “Kamu Denetçiliği Kurumu” veya diğer bir isimle “Ombdusmanlık” kurulacaktır. Kamu Denetçiliği Kurumu, idarenin her türlü iş ve işleminden dolayı haksızlığa uğrayan, uygunsuz muamele ile karşılaşan vatandaşların mahkemelere başvurmadan önce daha seri ve ilk elden çözüme ulaşabilecekleri bir kurum olacaktır. Bilgi edinilmesi, kamu yönetiminde şeffaflığın sağlanması, vatandaşın idare karşısında elinin güçlenmesi ve haklarının korunması konularında önemli hizmetlere vesile olacak Kamu Denetçiliği Kurumu demokratikleşmede önemli bir gelişme sağlayacaktır.”

Anayasa 84. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Partisi temelli kapatılan Milletvekillerinin milletvekillikleri düşürülmeyecektir. Mevcut uygulamada milletvekilliği düşen kişi, bir sonraki seçimde bağımsız olarak Milletvekili seçilebilmektedir. Ayrıca mevcut uygulama Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine aykırı olup, milletvekilliği düşenler Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurarak davaları kazanmaktadırlar.”

Anayasa 94. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Yüksek Askeri Şura(YAŞ)'nın kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır. Yıllardan beri birçok subay ve astsubay, çoğu zaman subjektif değerlendirmeler, şahsi ve aile hayatları ile ilgili ithamlarla YAŞ kararı ile ordudan atılmışlardır. Hukukun temel prensiplerinden biri olan “hak arama hürriyeti ve savunma hakkı” bu insanlardan esirgenmiştir.

Yine bu maddenin 4. fıkrasında yapılan değişikle; yargı denetimi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlandırılmıştır. Yürütmenin takdir yetkisini ortadan kaldıracak şekilde yargının idari işlem tesis etmesinin önüne geçilmiştir. ‘Kamu yararı’ gibi subjektif bir birçok özelleştirme kararı iptal edilmiş, böylece yatırımcıların Türkiye’de yatırım yapması ile ilgili birçok zorluk çıkarılmıştır. Bu düzenleme, yönetenlerin yargı denetiminden kaçması anlamına gelmez. Sadece yargı kendi alanında; hükümet de kendi alanında kalmalıdır. Yargının kendisini TBMM veya hükümet yerine koyması ülkeyi ‘hakimler devleti’ olmaya götürür.”

Anayasa 128. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Anayasa 53. Madde'de yapılan değişikliğe paralel olarak MEMURLARA toplu sözleşme hakkı verilmesi ile ilgili düzenleme cümlesi ilave edilmiştir.” 

Anayasa 129. Madde'de yapılan değişiklikle:

“MEMURLARA verilen her türlü disiplin cezalarına karşı yargı yolu açılmıştır.”

Anayasa 144. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Adalet hizmetlerinin denetimi ile ilgili düzenleme yapılmıştır. Hâkimler ve Savcılar dışındaki Adalet hizmetleri personelinin denetimi, Adalet Bakanlığı'na bağlı olarak yeni kurulacak Teftiş Kurulu Başkanlığı'nca yapılacaktır. Hakimlerin ve Savcıların denetimi ise Anayasa'nın 159. Maddesinde yapılan düzenleme ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'na bırakılmaktadır.”

Anayasa 145. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Askeri yargının görev alanı düzenlenmiştir. Askeri mahkemeler askerlerin sadece askerlik mesleğine ilişkin davalarına bakacaklardır. ASKERLERİN devletin güvenliği, anayasal düzene ve düzenin işleyişine ait davalar (darbe girişimleri vs.) mutlaka SİVİL MAHKEMELERDE görülecektir. Sıkıyönetim ve savaş hallerinin dışında SİVİLLERİN askeri mahkemelerde yargılanmasına son verilmektedir.”

Anayasa 146. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Anayasa Mahkemesi'nin üye sayısı 17 olarak düzenlenmiştir.

Anayasa Mahkemesi'nin;

            Mevcut durumda Cumhurbaşkanı Anayasa Mahkemesi'nin asıl ve yedek üyelerinin 4'ünü doğrudan, 11'ini kurumların kendi üyeleri arasından seçimle göstereceği adaylar arasından seçmektedir.

Yeni durumda 17 üyenin 4'ünü doğrudan, 10'unu kurumların kendi üyeleri içinden seçimle göstereceği adaylar arasından Cumhurbaşkanı seçerken; 3'ünü ise TBMM seçmektedir.

            Böylelikle Anayasa Mahkemesi'ne birçok kaynaktan üye atanması sağlanarak, daha çoğulcu ve demokratik bir yapı oluşturulacaktır. Gelişmiş batı ülkelerinde Parlamentoların Anayasa Mahkemesi'ne üye seçmesi yaygın bir uygulamadır. Örneğin; Almanya’da AYM üye sayısı 16 dır bunların; 8’ini Federal Meclis, 8’ini Federal Konsey seçmektedir. Polonya’da AYM üye sayısı 15’tir; tamamını parlamento seçer. Fransa’da AYM üye sayısı 9’dur. Devlet Başkanı, Meclis Başkanı ve Senato Başkanı tarafından seçilirler.”

Anayasa 147. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yıl ile sınırlandırılmıştır. Mevcut durumda ise 65 yaşına kadar görev yapmaktadırlar.”

Anayasa 148. Madde'de yapılan değişiklikle:

“VATANDAŞlarımıza Anayasa Mahkemesi'ne insan hakları ve özgürlüklerle ilgili davalarda bireysel başvuruda bulunma hakkı verilmektedir. Vatandaşlarımızın olağan yargılanma süreci Yargıtay'da bitmektedir. Vatandaşlar haklarını Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi(AİHM)'nde aramaktadırlar. Avrupa Konseyi üyesi 47 ülkeden AİHM'de 120 bin dosya mevcuttur. Türkiye 13 bin dosya ile Rusya'dan sonra ikinci ülkedir. Bu durum uluslararası camiada itibarımızı zedelemekte hem de ülkemiz milyonlarca euro tazminat ödemek durumunda kalmaktadır.

Ayrıca; yine bu maddede yapılan değişikle TBMM BAŞKANI, GENELKURMAY BAŞKANI, KKUVVET KOMUTANLARI ve JANDARMA GENEL KOMUTANLARI’nın YÜCE DİVAN'da yargılanmaları Anayasal hükme bağlanmıştır.”

Anayasa 149. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Anayasa Mahkemesi'nin yeni duruma göre çalışma şekli düzenlenmiş, iki bölüm ve Genel Kurul şeklinde çalışması öngörülmüştür.”

Anayasa 156. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Askeri Yargıtay'ın kuruluşu, işleyişi, mensuplarının disiplin ve özlük işlerinin mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenleneceği hüküm altına alınmıştır.”

Anayasa 157. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin kuruluşu, işleyişi, yargılama usulleri, mensuplarının disiplin ve özlük işlerinin mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenleneceği hüküm altına alınmıştır.”

Anayasa 159. Madde'de yapılan değişiklikle:

“Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun yapısı yeniden düzenlenmiştir. Mevcut durumda 7 asıl 5 yedek üyeden oluşan Kurul’un sayısı 22 asıl 12 yedek üyeye çıkarılmıştır. Aynı işlevi gören kurul Fransa'da 18, İtalya'da 27, İspanya'da 21, Polonya'da 25, Portekiz'de 17 üyeden oluşmaktadır.”

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK)'nun yapısı

HSYK’nın mevcut ve yeni durumu ile ilgili tespitler;

• Mevcut halde Adalet Bakanı tüm toplantılara katılmakta ve oy kullanmaktadır. Yeni durumda Adalet Bakanı üç kuruldan oluşan yeni yapıda kurul toplantılarına katılamayacak, sadece Genel Kurula katılacaktır.

·        Mevcut durumda, müsteşar katılmadığı zaman toplantı yapılamamakta iken yeni durumda bu şart kaldırılmaktadır.

·        Mevcut durumda tüm hakim ve savcıların denetimi, bakana bağlı Adalet Bakanlığı müfettişleri tarafından ve Bakan'nın izni ile yapılmakta iken yeni durumda Adalet Müfettişleri HSYK'na bağlı olacak, hakim ve savcıları denetleyecek bu müfettişlerin atamaları, görevlendirilmeleri HSYK tarafından yapılacaktır.

·        Mevcut durumda HSYK kararları üzerinde yargı denetimi ve etkili iç itiraz mekanizması mevcut değildir. Yeni durumda HAKİM VE SAVCILARIN İHRAÇLARINA YARGI YOLU AÇILMAKTA, diğer itirazlarla ilgili iç itiraz mekanizmaları getirilmektedir.

·        Mevcut durumda, HSYK'nun müstakil binası sekretaryası ve kendine mahsus bütçesi yokken, yeni durumda bu imkanlar sağlanmaktadır.

·        Bu değişikler yapılırken bizzat yargı kurumlarının talepleri, siyasi partilerin ve STK'nın öteden beri hazırladıkları taslaklar, öneriler dikkate alınmıştır.

·        HSYK daha güçlü ve daha çoğulcu ve siyasi etkinin uzağında bir kurum haline getirilmektedir.

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) 'nun işleyişi

Anayasa'nın Geçici 15. Maddesinde yapılan değişiklikle:

“12 Eylül 1980 darbesini yapanların yargılanamayacakları hükmü kaldırılmaktadır.

 Bu konuda zaman aşımından ötürü (30 yılın dolması) zaten yargılanamazlar görüşü doğru değildir. Çünkü; yargılanamayacakları anayasal teminat altına alındığı için zaman donmuştur veya durmuştur. Şimdi bu hükmün kalkmasıyla zaman tekrar işlemeye başlayacaktır.

Bu maddenin kaldırılması darbecilere karşı halkımızın vereceği en güzel cevap olacaktır. Darbelerin tipik bir gerikalmışlık göstergesi olduğu hepimizin malumudur. Amaç geçmişin acılarını deşmek ve bu güne taşımak değildir. Amaç Türkiye’nin geleceğinde artık darbelere ve darbecilere yer olmadığını tescillemektir. MİLLET İRADESİNİN ÜZERİNDE VESAYET OLAMAZ.”