KIZIMLA EKONOMİ SOHBETLERİ

2008 yılında yaşanan küresel finansal kriz kapitalist piyasa toplum­larında pek çok şeyi değiştirdi. Ülkemizin de içinde bulunduğu ge­lişmekte olan ülkeler grubu başta olmak üzere, dünyada artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. 2000’li yıllar boyunca görülen para bol­luğu sona ermiş durumda. Avrupa ülkeleri yaşanan işsizlik ve dur­gunluk sonrası korumacı ekonomik politikalar benimseyerek kendi içlerine kapanmaya başladı. Komşumuz Yunanistan ise iflasın eşiği­ne ve borçlarını ödeyemez duruma geldi. KIZIMLA EKONOMİ SOHBETLERİ kitabının yazarı, işte tam bu dönemde Yunanistan’da bakanlık görevini üstlenerek küresel krizin tam merke­zinde görev aldı.

Nereden bakarsak bakalım, 21. yüzyılın eksenini ekonomi oluşturuyor, yine de bu konu üzerine hakkıyla konuşamıyoruz. Çünkü ekonomi, hepimizin hayatını bilfiil şekillendiren bu organik kavram, anlaşılması oldukça güç bir terminolojinin ardına gizleniyor. Yanis Varoufakis, her bir birey tarafından anlaşılması elzem olan bu konuyu romansı bir dille anlatıyor; ekonomiyi masaya yatırma gayesiyle kavram karmaşasına düşmek yerine dünya tarihindeki çarpıcı olayları öyküleyerek kaleme alışını şu sözlerle açıklıyor:

“Yazma sebebim, ekonominin iktisatçılara bırakılamayacak kadar önemli olduğu inancıydı.”

Bu kitap, 2013 yılında Yunan yayıncımın bana ekonomi hakkında gençlere doğrudan hitap eden bir kitap yazma önerisi üzerine meydana geldi. Yazma sebebim ise, ekonominin iktisatçılara bırakılamayacak kadar önemli olduğu inancıydı.

Bir köprü inşa etmek istiyorsak bu işi uzmanlara, mühendislere bırakmak daha iyidir. Cerrahi müdahaleye ihtiyacımız varsa ameli­yat için bir cerrah bulmak daha iyidir. Ancak, ABD başkanının bi­lime açıkça savaş açtığı ve çocuklarımızın fen derslerinden kaçtığı bir dünyada popüler bilim kitapları önem arz etmekte. Bilimi ka­muoyunun anlayacağı ve takdir edeceği şekilde sunarak toplumun ihtiyaç duyduğu uzmanları yetiştirmesi gereken bilim camiasının etrafında koruyucu bir kalkan yaratmış oluruz. Bu anlamda bu kü­çük kitap, bahsi geçen kitaplardan oldukça farklı.

“Bir ekonomi öğretmeni olarak daima ekonomiyi gençlerin an­layacağı bir dilde açıklayamayan kişinin kendisinin de ekonomi bilmediğini düşündüm.”

Bir ekonomi öğretmeni olarak daima ekonomiyi gençlerin an­layacağı bir dilde açıklayamayan kişinin kendisinin de ekonomi bilmediğini düşündüm. Zaman içinde başka bir şeyi, mesleğim­le ilgili bu inancı destekleyen hoş bir çelişkiyi fark ettim: Ekonomi modellerimiz ne kadar bilimsel olursa, günlük yaşantımızdaki gerçek ekonomiyle bağları o denli zayıflıyor. Maalesef bu, bilimsel

metot­ların gelişip ilerlemesinin doğanın işleyişiyle ilgili kavrayışımızı da geliştirdiği fizik, mühendislik ve diğer pozitif bilim alanlarında ya­şananın tam tersi. Dolayısıyla bu kitabın amacı ekonomiyi popülerleştirmenin tam tersi olarak görülebilir, amacıma ulaşırsam bu kitap okurlarını eko­nomiyi kendi ellerine almaya teşvik edecek ve onu kavramak için neden öncelikle kendilerini ekonomi uzmanı sayanların, yani ik­tisatçıların, ne hikmetse hemen her zaman yanıldıklarını anlamak gerektiğini gösterecek. Herkesin ekonomi hakkında güvenle konuş­masını sağlamak, sağlıklı toplum ve gerçek demokrasi için bir ön koşuldur. Ekonomideki iniş çıkışlar yaşantılarımızı belirler, kont­rolündeki güçler demokrasimizi maskara eder, dokunaçları ruhu­muzun derinliklerine ulaşarak umut ve özlemlerimizi şekillendirir. Ekonomiyi uzmanlara bırakırsak, elle tutulur tüm kararları onların eline bırakmış oluruz.

Kitabı yazmak keyifliydi. Hiçbir dipnot, referans kullanmadan ya da akademik ve siyasi kitaplara atıfta bulunmadan yazdığım tek me­tin bu oldu. Yine o “ciddi” kitaplardan farklı olarak anadilimde yaz­dım. Hatta Aegina adasındaki evimde oturarak Saronikos Körfezi ve Peloponez Dağları’nı izlerken kitabın adeta kendiliğinden yazılma­sına izin verdim diyebilirim. Önümde ne plan ne de bir içindekiler taslağı vardı; yalnızca yüzme, tekne gezisi ve bana saçma denecek derecede destek veren hoşgörülü hayat arkadaşım Danae ile akşam gezmeleri için ara verilen yazım süreci sadece dokuz günümü aldı. Bilgi ve esin kaynaklarıma gelince, bir itirafım olacak: dokuz gün süren bir bilinç akışının ürünü bu kitap, 1980’lerin ba­şından beri bilinçli olduğu kadar bilinçsizce de topladığım, ödünç aldığım, hatta çaldığım, sonra da düşüncelerimi şekillendirmenin yanı sıra öğrenci ve dinleyicileri uyuşukluktan sıyırıp dikkatlerini çekecek öğretim araçlarını üretmek için kullandığım fikirler, ifade­ler, teoriler ve hikâyelerle dolu.

“Bu kitabı yazmayı kabul etmemin bir nedeni daha vardı. Kızım Xenia…”

Bu kitabı yazmayı kabul etmemin bir nedeni daha vardı. Kızım Xenia ile istediğim kadar görüşemiyoruz; o Avustralya’da, bense Yunanistan’da yaşadığım için beraberken bile yaklaşan ayrılığın göl­gesi hep üzerimizde oluyor. Onunla kısıtlı zamanın hiç izin verme­diği konular hakkında konuşur gibi yapmak bile kendimi iyi hisset­meme yetti. Bu kitap, bir zamanlar huzur ve sessizlik içinde yazan, uzun zamandır kaybet­tiğim eski halime dönmeme, basının sürekli saldırısı olmadan her zaman yapmayı sevdiğimi yapmama izin verdi: Sürekli kendimle çatışmanın yollarını aramak yoluyla derinlerde yatan gerçek düşün­celerimi keşfetmek. Gündemdeki konular üzerinde yaptığımız fikir alışverişlerindeki temel sorun, tartışmalarımızı odanın bir köşesinde öylece duran ka­pitalizm adlı fili bütünüyle gözardı ederek yürütmeye çalışmamızdı. Temmuz 2017’de, yine Aegina’da aynı denize ve dağlara tepeden ba­karak bu baskı üzerinde çalışırken Brexit, Grexit, Trump, Yunanis­tan, Avrupa ekonomik krizi hakkında yazmak yerine fikir jimnas­tiği olarak da olsa kızımla kapitalizm hakkında konuşmayı sevdim. Sonuçta, hayatımıza egemen olan bu canavar ile yüzleşmediğimiz sürece, pek çok şey anlam ifade etmeyecek.

Yunanistan ekonomi bakanlığı döneminde uluslararası üne kavuşan saygın muhalif ekonomist Yanis Varoufakis, bu küçük ancak yoğun kitapta günümüz ekonomisinin yapısını ve bu yapının insanlık için doğurduğu sorunları somut örneklerle, terminolojinin tutsağı olmadan başarıyla özetliyor. Yayımlandığı 24 ülkede ilgiyle karşılanan Kızımla Ekonomi Sohbetleri, yazarın kızıyla sohbet havasında kaleme aldığı, akademik derinliğe dayanmakla birlikte son derece ulaşılabilir ve akıcı bir metin. Hem gençler hem de günümüz ekonomisini anlamak isteyen ve alanda teknik bilgisi olmayan okurlar için oldukça değerli bir giriş kaynağı. Varoufakis ekonominin “uzmanlara bırakılması gereken” bir bilim değil, siyasi ve sosyal güçlerin etkisinde, tüm insanlığın bugününü ve geleceğini etkileme gücüne sahip bir savaş alanı olduğunu söylüyor ve hepimizi bu gerçekliği anlamaya davet ediyor.