Halil KANARGI / Köşe Yazarı

İZMİR YANGINI  ..: ““ İzmir Sigortaları İtfaiye Kumandanı Mösyö Greskoviç’in İzmir Büyük Yangını Hakkında Raporu.””

Büyük Taarruz başladıktan ve Yunan Ordusu bozguna uğradıktan sonra, Yunan subay ve erlerinin ağzından “Biz İzmir’i Türklere bırakmak mecburiyetinde kalırsak yakacağız, yıkacağız”,sözleri dolaşıyordu.

((—Ayni tarihte 7 Eylül 1922 saat 6:00 da Gazi Başkomutan ve yakın silah arkadaşları, İzmir'e giriş hazırlıklarını konuşurken İzmir Körfezi'ndeki Edgard Quinet zırhlısından bir mesaj alınır. Mesaj şöyledir. "Yabancı Konsolosluklar İzmir'i Türk Ordusuna teslim edeceklerini bildirirler."

Gazi Mustafa Kemal Paşa çok sinirlenir. Yumruğunu masaya vurarak "kimin şehrini kime veriyorlar." diye bağırır. Bu yumruk emperyalizmin diz çöküţünün belgesidir.—))

8 Eylül 1922 Cuma günü saat altıda iki yunan askeri Hacı Üstan Mahallesi Çavuş Sokağında iki numaralı evin hizasına gelerek bir kutu kibriti ateşleyerek evin penceresinden içeriye attıklarını gördüm. Kibrit sönünceye kadar oradan ayrılmadım. 10 Eylül 1922 Pazar günü İngiliz vapurundan bir çavuş ile sekiz İngiliz eri yangın kulesine geldi. 11 Eylülde İngiliz çavuşu elinde bir kağıtla bana geldi ve dedi ki. ““Gemi Kumandanı ile olan muhaberemiz şundan ibarettir. “Bu akşam Karantinadaki Türk Hastanesini yakacaklardır”. 12 Eylül sabahı Buca Mahallesinde bulunan itfaiye komisyonu katibi Mösyö Zakmesir, gece yarısı Buca’ya iki tren geldiğini ve bütün İngiliz ailelerinin İzmir’e nakli ve gemiye sevkedildiklerini söyledi. Anladım ki; İzmir’in başına tarif edilmez bir felaket gelecektir. Üç gün zarfında çıkan yangınların adedi ve bu yangınlarda gözlemlediğim haller itfaiyenin otuz senelik istatistik cetvellerinde görülmemiş bir mahiyet arzediyordu.......Bütün mevcudiyetimle İzmir’i yangından kurtulmasına gayret ettim. Yangının ikinci günü ateşleri söndürmeye uğraşırken Yunanlılar, bana dahi kurşun sıktılar.

BERGAMA İLÇESİ.: Yunan askerleri Bergama’ya gelip yerleştikten sonra ertesi gün katliamlara başladılar. Tekeli köyü muhtarı Mehmet Ali Ağa, civarda çiftlikleri olan Hacı Niyazi Efendi, Yörük Mustafa, Hamacızade İsmail ve eniştesi Kenan, Tuzcu Mustafa öldürüldüler.Abdurrahman Ağa, cebindeki 180 adet 100 lirası alınarak serbest bırakıldı. Bu soygun ve yağma üzerine halk bir araya gelerek Yunan kuvvetlerine saldırdı. Kendinden hayli üstün kuvvetteki Yunanlıları sekiz saat süren çatışmalar sonunda ağır kayıp verdirerek Bergama dışına çıkardılar. Yunanlılar hemen ertesi gün Midilli’den Dikili’ye 4000 kişilik yeni bir kuvvet çıkardı. Üç koldan Dikili’ye hücuma geçtiler. Bir çok kimseyi feci şekilde katlettiler. Bergama’ya kadar uzanan yol boyunca, Kırıklar, Sabancı, Sazköy, Kalarga, Çamköy, Alacalar, Tekeli ve Sandal köyleri tamamen yakılarak kundaktaki çocuktan yetmişlik ihtiyarına kadar bütün ahalisi katledildi. İlk işgallerinde karşılaştıkları direnişe içerleyerek Bergama’ya yeniden saldıran Yunanlılar, eşi benzeri görülmemiş bir katliamdan sonra Kınık ve Turanlı nahiyeleri istikametinde bulunan Kaşıkçı ve Dündarlı köylerini yağmalayıp yaktıktan sonra ahalisini kurşuna dizdiler. Yağmalayarak ele geçirdikleri malları Dikili üzerinden Midilli adasına naklettiler.

MENEMEN İLÇESİ.:(1- Menemen’deki bu katliamı içinde yaşayarak gören Menemen Fabrikatör tüccarlarından Sefer Efendi anlatmıştır. 2- İtalyan Zaşinania, Alfred Vermen, Madam Şnayder, Mister Prays, Mister Prencis, İstanbuldan Naşit, İzmirden Sırrı Bey, Amerikan Viskonsolosu Mr.Pack’tan kurulu heyetin raporu. )

İzmir’i işgal eden Yunan kuvvetlerinin bir koluda Bergama İlçesi istikametine hareket etmişti. Bergama’dan geri çekilmek zorunda kalınca evvelce planlamış oldukları cinayetlerine başladılar. Geceleyin yerli rumların rehberliğinde hristiyan mağazalarına “HAÇ” işareti çizildi. Yerli rumlar ve hristiyan ahaliye silah dağıtıldı. Şehrin hakim noktalarına mitralyöz (makinalı tüfek) yerleştirildi. Cinayetlere Kaymakam Kemal Beyi öldürmekle başladılar. Gecelik entarisiyle yataktan kaldırıp işkenceyle öldürdüler. Türklerin evlerini bastılar, mallarını yağmaladılar. Çocukları süngü uçlarında havalara kaldırdılar. Ertesi sabah çarşı ve sokak içlerinde umumi bir katliama başladılar. Şoselerin kenarları kısa zamanda katledilen Türklerin cesetleriyle doldu. Salhane civarında Kovacı Bağı adlı yerde Türklerin cesetlerini üstüste yığarak gaz döküp yaktılar. Bergama’da uğradıkları yenilginin acısını masum Menemen halkını katlederek çıkarmışlardı. Hisarlık, Dirlik çiftlikleri ve Kozluca köyü tamamen yakılmış ve köyün bütün kadınlarına tecavüz edilmiştir. Bu köyün kadınları, kız ve erkekleri tamamiyle öldürülmüştür. Menemen ovasında 150 ceset sayılmıştır.

2- AYDIN İLİNDEKİ VAHŞET

            İzmir İşgal Kuvvetleri Kumandanlığı’nın Türk Hükümetine verdiği notada, işgalin İzmir ve çevresi ile sınırlı kalacağını bildirmiş olmasına rağmen, Yunan askerleri ileri hareketlerine devam ettiler. İzmir Yunan işgal kuvvetleri kumandanı Miralay Zafiriyo imzasıyla Aydın Halkına şu beyannameyi yayınladılar. ““ İşgalden maksat mevcut kanunların himayesi suretiyle umum ahalinin refahını temindir. Üç bin seneden beri Yunanistan’a çeşitli sabeplerle bağlı bulunan şu arazi hakkında devletler arasındaki müzakere neticesinde verilecek olan karardan evvel iltihak (katılmak) etmek fikir ve maksadı kamilen mevcut değildir. Eski vazifelerini ifaya (yerine getirmeye) devam edecek olan milli ve dini dairelerin memurları vazifelerinin icra ve kolaylaştırılması ve asayişinin her hususta temini için her an askeri kuvvetlerin yardımını isteyebilirler. Askerler  kendisiyle temasta bulunacakların, dini ve kavmi itikatlarına, adet ve an’anelerine (gelenek ve göreneklerine) tamamiyle hürmetkar bulunacağından emin olunuz. Kumandanlığın kapısı arz edilecek müracaat ve şikayetleri Kemal-i  Şevkatle (Eksiksiz Özenle) dinlemeye daima açıktır. Herkesin sükunetle iş ve gücüyle meşgul olarak güzel vatanları hakkında verilecek olan kararı beklemelerini cins ve mezhep tefrik (ayırma) etmeksizin bütün memleket halkına tavsiye ederim.””

““Yukarıdaki beyannamede altı çizgili satırları çok iyi düşünmek lazımdır. —Bin yıllık Türk toprağını, 1828 yılında kurulmuş bulunan, 1919 yılında 91 yaşındaki bir devlet nasıl olurda üç bin yıllık Yunanistan toprağı sayar. —Dine ve geleneklere saygılı olacağını belirten Yunanlılar, Aydın’ımızda binlerce insanımızı camilere kapatıp yakarak katletmiştir. (Bakınız. Yörük Ali Efe. Cilt 1,2,3.. Sökeli Cafer Efe. Cilt1. Sabahattin Burhan. Araştırmacı Yazar.) — Bizlere “Güzel vatanları hakkında verilecek kararı beklemelerini tavsiye ederim” diyen Yunan Miralayı, beyannamenin önceki satırlarında ata toprağımızı üç bin yıllık yunan toprağı olarak göstermektedir. Kendi içinde çelişkilerle dolu beyannameyi nasıl bir ihtiras ile hazırladıkları son derece açıktır. Büyük Türk Milleti’nin her ferdi vatan savunmasının ne kadar önemli olduğunu çok iyi bilmelidir.””

            Yukarıdaki beyanname yayınlandıktan sonra Aydın Türk Ahalisi, İtilaf Devletleri Mümessillerine şiddetli protestolar yağdırdılar. Bunun üzerine bilhassa İngilizler, işgalin muvakkat (geçici) olduğunu, İzmir ve çevresi ile sınırlı kalacağını, bunun sırf askeri maksatlı bir tedbirden ibaret bulunduğunu söyleyerek Türk Halkına teminat verdiler. Bu teminata rağmen asıl amaçları dünyanın en verimli toprağı olan Ege Bölgesini Megali İdea (Büyük Yunanistan Hayali) çerçevesinde Helen İmparatorluğu’nun bir parçası haline getirmek olan Yunanlılar 27 Mayıs 1919 Pazartesi günü Aydın’ımızı işgal ettiler. Ayni gün eşraftan, Öğretmen Ahmet Emin Efendi, Kamil Efendi, Davavekili Reşit ve kardeşi Asım efendi, Şefik, Safi ve Ödemiş Davavekillerinden Refik Şevket Bey ve Nazilli Davavekillerinden Ömer Lütfü Bey tutuklandılar. Gerekçe ise “ Siz içinizden bu işgali tasvip etmiyorsunuz” diye açığa vurulmamış hislerden sorumlu tutuluyorlardı. İşgalin üçüncü günü gecesi kahveden evlerine gitmekte olan  Aydın’ın ileri gelenlerinden altı şahıs sebepsiz yere sokak ortasında bir Yunan subayı tarafından ölüm derecesinde dövdürüldüler. Ayni gece bir çok Türkün evine girildi, namusları kirletildi, kıymetli eşyaları yağmalandı. Karşı koyanlar kırbaç ve dipçiklerle dövülerek öldürüldü.

Germencik nahiyesi’nden Aydın’a bilet alarak trene binen 27 Türk ile cebren trene bindirilen 34 Türk toplam 61 kişi trenin hareketi esnasında koyun boğazlar gibi kasaturalarla kesip doğramışlar , zavallıların üzerinde don gömlek ne varsa alınmış, çıplak cesetleri tren penceresinden dışarıya atılmıştı. Neşetiye köyü, Karapınar ve Erikli köyleri yağmalandıktan sonra ahalisi en adi tecavüz ve hakaretler icra edilerek öldürülmüştür. Yunanlılar boşalan bu köyleri yağmaladıktan sonra yakmışlardır.

Aydın’da Türkler dükkanlarını açamıyordu. Yerli rumlardan Popuşçu Mihalaki, tüccarlardanCambazzade Ali Efendi’ye şu tehditi savurmuştu. “ Yunan ordusu Aydın’ı tahliye ederse, Aydın’a gelecek hükümet burasını insansız ve evsiz bulacaktır.” Yunan kumandanı 26 Haziran 1919 günü halkı hükümet binası önünde topladı.. “ Türklerin elinde altı bin silah olduğunu, 18 saat zarfında bu miktardan bir silah bile eksik teslim edilirse, bütün Türklerin kurşuna dizileceğini ve Yunan işgalinin geçici değil, kalıcı olduğunu ve bu işgalin Aydın’ın Yunanistan’a İlhakı (katılması) manasını taşıdığını” söyledi. 27 Haziran 1919 Cuma günü Türk eşraftan ve memurlardan bir çok kişi çeşitli sebeplerle tutuklandı. Tutuklanan bu zavallıların şurada, burada, yol kenarlarında, çöplüklerde parça parça olmuş cesetlerine rastlanıldı. Aydında on binin üstünde Türkün canına kıyan Yunanlılar, karşılarında bir yumruk haline gelen Efeler Diyarı Aydın’ın eli öpülesi güzel insanlarından oluşan Milli Aydın Alayı’nı, Türklüğün yiğitliğini, esarete başkaldırının görkemli şahlanışını Kurtuluş Savaşımızın ilk şanlı direnişini gördüler. Bugün Aydın’ın Umurlu kasabasının beş kilometre kuzeyinde bulunan ÇAYYÜZÜ şehitliği Kurtuluş Savaşımızın, Şehitlik Abidesi dikilen ilk şehitliği olup çevre düzenlemesi yapılmış ve halkımızın ziyaretine açılmıştır. Bu topraklara şehit olup düşenler, Allah hepinize gani gani rahmet eylesin...

NAZİLLİ İLÇESİ..: Aydın’da durmayarak ileri hareketine devam eden Yunan kuvvetleri 3 Haziran 1919 günü Nazilli’ye girdiler. Önce İzmir ve Aydın’da olduğu gibi burada da Türkleri “Zito Venizelos” diye bağırmaya zorladılar. Daha sonra İzmir ve Aydın’daki gibi yerli rumlarla birleşerek katliam ve tecavüzlere giriştiler. Genç kadın ve kızlara tecavüz , dükkanların yağmalanması ve sebepsiz önüne geleni öldürmeler. Yunan ordusunun Nazilliye girişinde hiç bir direnme göstermeyen halk, Nazilli’yi kurtarmak, canını ve namusunu korumak için kanlı bir direnişe başladı. Sokak çatışması biçiminde uzun zaman devam eden çatışmalar neticesinde yerli halk, Yunanlıları  üstün silahlarına rağmen Nazilliden çıkarmayı başardı. Yunanlılar Nazilli’den çekilirken tutukladığı bir çok insanı da beraberinde götürdüler ve yolda hepsini katlettiler. Çekilirken güzergahtaki bir çok köyün ahalisini öldürdükten sonra, köyleri ateşe verdiler.

3- MANİSA İLİNDEKİ VAHŞET (Manisa Tüccarlarından Musa Kazım Efendi anlatmıştır.)

            İzmir’i işgal eden Yunan kuvvetlerinin bir taburu 23 Mayıs 1919 tarihinde Yarbay Konstantin Çaraklos komutasında yerli rumların coşkun tezahüratları arasında Manisa’ya girdi. Ertesi gün kimse evden çıkmasın arama yapılacak dendi. Her mahallede iki çavuş, iki nefer, iki de yerli rum genciyle buldukları silahı taşımak için bir de arabacı vardı. Evden eve gezdiler. Müfitzade Kamil Efendi’yi ağır şekilde dövdüler. Sandığından 350 lirasını aldılar. Bir çok evden altın, saat, bilezik ve yüzük gibi kıymetli eşya kayboldu. Bu durum akşama kadar devam etti. Yerli rumlar, sizi kışlaya götüreceğiz diyerek ahaliden bir kısmını evlerinden alıp götürdü. Götürülenlerden on iki kişi meydana çıkmadı. Bu on iki kişiden beşinin cesedi şehir civarında bir dere içinde tesadüfen bulunup getirildi. Bunların kalabalık bir cemaatle cenaze namazları kılındı. Fransız, İngiliz ve İtalyan memessillerin hazır bulunduğu halde defnedildiler ve fotoğrafları alındı. Cenazelerden birisi Uncu Mahmut beye ait olup, elli beş yaşlarındaydı. Cenazenin muayenesinde burnunun ve kulaklarının kesildiği ve bir gözünün süngü ile oyulduğu, karnının derisinin koyun gibi yüzüldüğü ve bu işkencelerin kendisine canlı olduğu sırada yapıldığı anlaşılmıştır. Manisa’da 10700 ev, 13 cami, 272 dükkan, 19 han, 26 bağ evi, 3 fabrika, 5 çiftlik, 1740 köy evi ateşe verilerek yakılmış, 3500’ü yakılmak ve 8550 kişide kurşunlanarak öldürülmüştür.

TURGUTLU, ALAŞEHİR VE SALİHLİ KASABASINDA VAHŞET.: (İtalyan Zaşinania, Alfred Vermen, Madam Şnayder, Mister Prays, Mister Prencis, İstanbuldan Naşit, İzmirden Sırrı Bey, Amerikan Viskonsolosu Mr.Pack’tan kurulu heyetin raporundan.):6000 ev bulunan Turgutlu’dan yalnız kenar semtlerdeki kulübeler kalmıştır. Halktan 1200 kişi öldürülmüştür. Yangın ve katliama iştirak eden yerli rumlardan Eczacı Kosti idam edilmiştir. Burada gözleri oyulmuş çocuklar, göğüsleri parçalanmış kadınlar, ırzına geçilmiş ve öldürülmüş yüzlerce ceset görülmüştür. Sokaklarda yaralılar inlemektedir.

Alaşehir, yakılıp yıkılmıştır. 4500 evden 4350 si tamamen yakılmış, 11500 kişi olan ahalisinden 400’ü ve 15 yaşın altındaki 7500 kişi kalmıştır. Burada yangını yerli rumlardan tüccarMiamandapolis çıkarmış ve idare etmiştir. Burada bir çok genç kız tecavüze uğramış ve bekaret kanları yüzlerine sürülmüştür. Taşçı Mehmet Usta’nın karısının göğüsleri oyulmuş ve içine barut konularak ateşlenmiştir. Yunanlıların beraberlerinde alıp götürdükleri kadın sayısı 150’dir. Irzlarına tecavüz edilen kızlardan on dört tanesi çıldırmıştır. Bu kızlardan üçünün yangın külleri üzerinde şarkı söyleyip oynadıkları görüldü. Üç yüz kişilik kadın kafilesi Yunanlılarla beraber götürülmek istenirken kadınların itiraz etmeleri ve kaçmaları üzerine bir makineli tüfek bölüğü hepsini kurşunlamıştır. Yirmi otuz kadın ancak kurtulabilmiştir. Yetmiş iki kişi diri diri ateşte yakılmıştır.

Salihli’nin ev, dükkan, mektep, cami, han ve hamamları kamilen yakılmıştır. Yunanlılar buradan 110 kızı alıp götürmüşlerdir. Bunlardan 60 kadarı tecavüz edildikten sonra kaçmayı başarmış ve bilahare dağlarda toplanmıştır. Ayrıca 110 kişi yakılmıştır. Bir kısmı kadın olan yaralıların bir çoğunun kulak ve burunları kesilmiştir.

KÜTAHYA, AFYONKARAHİSAR, UŞAK illerimizde yukarıda anlattığım yerleşim yerlerindeki gibi yangın, yağma, tecavüz, cinayet ve katliamlar yaşanmıştır. Yunanlılar, buralarda da yüzlerce kadın, çocuk, ve yiğit Türk insanını vahşice katlettiler.

BİR İNGİLİZ SUBAYININ ŞAHİTLİĞİ (29 Mayıs 1921 tarihli serbest rapor.)

     Heyetimize müracaat eden İngiliz subayı Mister Cockhill, Teğmen Koçaros’un Türklere yaptığı zulmü anlatmak için heyetimizi Gemlik’te bulmuş ve şunları söylemiştir.

    —Şile’ye bağlı Kabakoz köyünde vazifeli olarak bulunuyordum. Birden piyade tüfeği ateşiyle karşılaştım. Yunanlılar köye giren yol üzerinde diz çökmüşler, kurşun yağdırıyorlardı. Bir duvarı kendime siper alarak bekledim. Türkler evlerine girip kapıları kapayınca Yunanlılar köye girdiler ve hemen bütün evlere taksim oldular. Bana selam vermek lüzumunu duymadı ama orada ne için bulunduğumu merak ettiğini hayretinden anladım.

     Evlerden çıkartılan kadın, kız, çocuk ve erkekler süngülerle dürtülerek meydanlığa toplandı. Hepsi durmadan dövülüyordu. Genç kızlara feci sarkıntılıklar yapılıyor ve elbiseleri süngü ile yırtılıyor ve göğüsleri kesiliyordu. Yunan teğmeninin yanına gittim. Bu vahşete neden lüzum gördüğünü sordum. Rumca bir şeyler söyledi ve beni azarladı. Tüylerim diken diken olarak daha feci manzaralara şahit oldum. Bir rum askeri 80 yaşlarında ihtiyar bir köylünün sırtına binmiş kendisini taşıtıyordu ve devamlı hayvan gibi ihtiyarı kırbaçlıyordu. Teğmen Koçaros, yakasına yapışıp kendine doğru çektiği Türklere ağızlarını açtırıyor ve kurşun sıkıp öldürüyordu. Ağızlarını açmayanların alnının ortasına nişan alıyordu.

     Kızlar, kadınlar, büyük feryatlarla bağırıp, çağırıyorlardı. Yunan askerlerine yalvaranlara ve ayaklarına kapananlara merhamet edilmiyordu. Evlerin pencerelerinden alevler çıkmaya başlamıştı. Büyük ağacın altında bir gebe kadın koyun gibi boğazlandı. Sonra karnı deşilerek çocuğu süngüye takılıp bir Türk erkeğine uzatıldı. Bu feci manzara bir saat sürdü. Yerde inleyen Türkler, can çekişiyorlardı. Benim tabancam alınmıştı. Hatta arkamda süngü takmış bir yunan neferi bekliyordu.

     Hava kararıncaya kadar vahşet devam etti. Sonra yunanlılar isminin Koçaros olduğunu söyledikleri teğmenlerinin etrafında toplanıp cenube (güneye) giden yoldan çekilip gittiler. İfadem tasdik ederim. (İmza. Majer COCKHİLL)

DÜNYA GENÇLİĞİNE BEYANNAME

     6 Haziran 1921 günü İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğrencileri, bütün dünya gençliğine şu mesajı yayınladılar.

     Bugün felaketlerin en büyüğüne düçar olmuş (uğramış) insanlık aleminin bir parçası namına sizlerin merhamet ve insanlık duygularınıza hitap ediyoruz (sesleniyoruz). Belirtmek istediğimiz nokta, üç yıldan beri silahsız müdafasız Türk Halkının Yunan zulmünden neler çektikleridir. Ege ve Marmara kıyılarında Yunanlılar bir ölüm fırtınası estirmektedir.

     Türk Milleti’nin içine düşmüş olduğu ızdırap ve felaketleri fırsat bilen Yunan Milleti, Türkiye’yi iyi tanımayan diğer milletlerin bilgisizliğinden istifade ederek akla hayale gelmeyen zulümler yapmaktadır. Onlar, dünyayı kandırmak için her türlü zulmü yaptıkları halde bunları Türklere yüklemek için kesif bir propaganda yapmaktadırlar. Bu propagandanın altında Anadolu’da Müslüman ve Türk Halkın toptan imhası projesi vardır. Süngülerle öldürülen, başı kesilen, ateşlerde yakılan ve parça parça doğranan Türklerin ızdırabını size anlatmak pek güçtür.

     Sizlerin vicdan ve insanlık duygularınıza hitap ediyoruz. Gerçek olayların pek az bir kısmını aksettirecek olan fotoğraf ve dökümanları size gönderiyoruz. Bu vesikalar din ve mezhep gözetmeksizin insan olan herkesi titretecektir.

     Bu vahşet müttefiklerarası bir tahkikat komisyonu tarafından da teyid edilmiştir. Büyük Britanya delegesi General Franks, Fransız delegesi Albay Vick, İtalyan delegesi Albay Roletta bu vahşete şahit olnuşlardır. Raporlarında bu vahşeti kinci yunan ordusu kumandanı Leonardolunos’un üzerine atmaktadırlar. Her türlü ızdırap ve mahrumiyet içinde ilim ve irfan aşkı ile çalışmakta olan Türk Üniversiteli kardeşleriniz bu müthiş cinayetleri sizin pek saf ve ulvi vicdanınıza sunmayı bir vazife bilir.

İstanbul Üniversitesi

Edebiyat Fakültesi Öğrencileri

6 Haziran 1921